ذات سینمای مستند استناد به واقعیت است. این نخستین حکم فیلم مستند، واجد مباحثی چند سویه حول واقعیت است:
• معنای واقعیت
• چگونگی نسبت سینمای مستند با واقعیت
• ارتباط مخاطب و درک واقعیت نزد او
ارائه‌ی تعاریف بنیادین و اولیه از واقعیت، بانی فهم متفاوت از هنر، نقش مخاطب و چگونگی ارتباط او با اثر است. در بحث از سینمای مستند، چگونگی خوانش واقعیت، حیات سینمای مستند را رقم می‌‌زند. از همین جا است که مجموعه‌ی پرسش‌ها و تردید‌ها در آموزه‌های قاطع و قواعد خشک سر برمی‌آورد.

واقعیت و حقیقت: فیلم مستند
(قسمت اول، دوم و سوم)
دوربین تفسیرگر در فیلم مستند
سینمای مستند و خوانش واقعیت
سینمای مستند و مصداق واقعیت
سینمای مستند - واقعیت مشروط
سینمای مستند: بازتاب یا بازاندیشی واقعیت؟
(قسمت اول، دوم، سوم و چهارم)