"محمد تهامی نژاد" معتقد است:"حاکم شدن برخی ضوابط بر جشنواره های مستند، در نهایت موجب کاهش اعتراض ها می شود." این پژوهشگر سینمای مستند درباره ی ارزیابی اش از هیات های انتخاب های جشنواره های مستند، بیان کرد:"در مورد هیات های انتخاب جشنواره ها یک اصل وجود دارد و آن اصل هم آن است که همواره کل یک مجموعه بزرگ تر از اجزاء آن است و اگر کل مجموعه را هیات انتخاب و جزء را اعضای آن در نظر بگیریم، همواره گروه در برگیرنده ی این اعضا دارای شخصیتی است که ممکن است آن شخصیت با شخصیت تک تک اعضای این گروه تمایز داشته باشد، اما به هرحال دراین میان، شکل کلی را افراد تشکیل می دهند." او درادامه، موفقیت های هیات های انتخاب را در گرو دو عامل محوری دانست و گفت:" اولین مساله ای که در ارتباط با هیات های انتخاب مورد توجه قرار می گیرد، آن است که انتخاب این افراد براساس چه معیارها و برای دستیابی به چه هدفی صورت گرفته است و آیا این هدفی از پیش توسط دبیر جشنواره مشخص شده یا خیر؟ یا این که آیا از ابتدا مشخص است که دراین جشنواره ها چه تعداد فیلم و برچه اساسی انتخاب می شوند؟ آیا دراین راستا دستور العمل مشخصی برای هیات انتخاب وجود دارد یا خیر؟ به هرحال مشخص بودن و یا نامعلوم بودن هریک از این موارد مزایا و معایب متعددی به همراه خواهد داشت و در هرصورت برای این هیات ها مولفه هایی وجود خواهد داشت که در انتخاب آثار موثر خواهند بود." تهامی نژاد درادامه اظهار کرد:" اساسا سینمای مستند خود عرصه ی تفاوت هاست. یعنی انواع مختلف فیلم ها، نگرش ها، اعتقادات و شیوه های مختلف فیلمسازی را می توان در این سینما جست وجو کرد. نکته ای که طی سال های اخیر یکی از مسائل عمده جشنواره های مستند بود، طبقه بندی فیلم های مستند هنری و غیرهنری است. گاه اگر هیات انتخاب یک جشنواره تمایلی به فیلم های هنری داشته باشد در انتخاب خود آن ها را بر می گزیند و اگر هم از علاقه مندان سینمای مستند غیرهنری باشد، دست به انتخاب سایر آثار می زند. اما به نظر بنده دستورالعمل جامعی درارتباط با جداسازی این دونوع از یکدیگر وجود ندارد. به عبارت دیگر جشنواره های ما امری عمومی محسوب می شوند و نه تخصصی، در حالی که سینمای مستند امری کاملا تخصصی است و لازم است که جشنواره های آن نیز به صورت تخصصی برگزار شوند."
وی با تاکید بر لزوم تفکیک جشنواره ی گونه های مختلف مستند از یکدیگر اظهار کرد:"هریک از گونه های مستند دارای الزامات خاص خود است و هیات انتخاب این جشنواره ها را نمی توان از میان افراد ناآشنا به این مفاهیم انتخاب کرد. لازم است که اعضای هیات انتخاب به مفاهیم تخصصی این سینما آشنایی کامل داشته باشند، چرا که اگر جشنواره ی تخصصی به دست افراد متخصص سپرده نشود، ممکن است که آن نگاه به بی راهه برود. به نظر می رسد که در آینده ای نه چندان دور جشنواره های شیوه شناسی و جشنواره هایی که براساس نوع ساخت شکل می گیرند، درایران نیز رواج پیدا کنند و قطعا داوری و انتخاب این جشنواره ها نیازمند افرادی است که در زمینه ی تخصصی آن جشنواره دارای معلومات بالا و تخصص باشند. نکته ی دیگری هم آن است که برگزاری این گونه جشنواره ها در نهایت موجب خواهد شد تا برخی فیلم های خاص به آنها ارسال شوند و حجم پایین تر فیلم ها کمکی موثر به هیات انتخاب خواهد بود. نکته ی دیگری که باید مورد توجه قرار بگیرد، آن است که اعضای هیات انتخاب باید در ابتدا ببینند که آیا می توانند به شکل یک مجموعه و هیات با یکدیگر کار کنند یا خیر؟ چرا که به هرحال گروه بودن ویژگی های خاص خود را دارد و اگرچه این هیات ها زیرنظر دبیر جشنواره یا مسوولان یک جشنواره تعیین می شوند، اما باید دید که آیا این خانواده، خانواده ای مستحکم است یا نوعی خانواده ی ستم محسوب می شود."
کارگردان مستند"رود وکاریز" گفت:"برخی جشنواره ها به شکل عمومی برگزار می شوند و فیلم های متفاوتی به آنها ارسال می شود. دراین میان برخی از این آثار از ابتدا خود را نشان می دهند و همه اعضای هیات انتخاب برروی آنها تاکید دارند و اگر اعضای این هیات فرصت گفت وگو و تبادل نظر با یکدیگر را داشته باشند، در صورتی که پیش داوری خاصی میان آنها وجود نداشته باشد و از بیرون هم نظری به آن ها القا نشود، در همان ابتدای کار برخی فیلم ها مشخص می شوند و در جلسات آخر هم این گروه به گفت وگو می پردازند تا چند فیلم باقیمانده را انتخاب کنند."
این مستند ساز یکی از شیوه های دیگر انتخاب را نیز به گونه ای دانست که اعضای هیات انتخاب فیلم ها را در منزل می بینند و به هر فیلم نمره ای می دهند تا درنهایت این نمره ها در رایانه ثبت و به واسطه رییس هیات انتخاب و یا دبیر جشنواره شمارش شوند. دراین شیوه فرصتی برای بحث و گفت وگوی اعضا وجود ندارد و گاه حتی تا پایان کار انتخاب هم این افراد یکدیگر را نمی بینند. این شیوه هم روش دیگری است که اخیرا در برخی جشنواره ها مورد استفاده قرار می گیرد و عده ای معتقدند که در مقایسه با شیوه های دیگر بهتر است که البته این روش هم مزایا و معایب خاص خود را دارد. او ادامه داد:" هنگامی که اعضای گروه با یکدیگر به بحث و گفت وگو می پردازند، ممکن است که برخی بتوانند موضوع را بشکافند و روشن کنند، البته این حرف به آن معنا نیست که اعضای هیات های انتخاب تحت تاثیر یکدیگر تصمیم می گیرند اما گاه این توضیحات موجب بارزتر شدن برخی جنبه های مغفول آثار می شود."
این مستند ساز درادامه، تعداد بالای اعضای هیات انتخاب را یکی از راهکارهای مناسب جهت تصمیم گیری بهتر دراین بخش دانست و افزود:" معمولا در جشنواره های مستند و مستند داستانی کمتر پیش می آید که ما به مواردی مانند جلوه های ویژه، نورپردازی، طراحی لباس، برنامه ریزی، دستیاری و ... جایزه بدهیم. درحالی که ساخت فیلم یک فعالیت گروهی است و تمام این افراد در پدید آمدن یک اثر نقشی دارند. مراسمی مانند جشن خانه سینما از آن جا که در هیات های داوری و انتخاب نمایندگانی از قشر های مختلف سینما حضور دارند معمولا این موارد نیز مورد توجه واقع می شوند." کارگردان مستند "بازگشت" هم چنین بیان کرد:" هنگامی که یک جشنواره حجم بالایی فیلم دریافت می کند، باید حداقل برای دیدن و بررسی آن ها زمانی کافی را در نظر بگیرد. اگر قرار باشد هیات انتخاب حجمی بالا از فیلم ها را در فرصتی کوتاه بررسی کنند، قطعا فرصت بحث و گفت وگو بر روی آنها را از دست خواهند داد، لذا لازم است که حتما هیات انتخاب از زمان کافی برخوردار باشد."
