فرهاد ورهرام گفت: در کل نمایش عمومی فیلم‌های مستند باید فراموش شود. همین که مرکزگسترش جشنواره فیلم‌های مستند می‌گذارد و یا گاهی انجمن تهیه‌کنندگان مستندی را نمایش می‌دهند باید خدا را شکر کنیم!
فرهاد ورهرام؛ کارگردان مستند نخل در مورد راه‌های توسعه نمایش عمومی فیلم‌های مستند و کوتاه، گفت: زمانی که تهیه کننده خصوصی برای ساخت فیلم‌های مستند پیدا شود فیلم‌ها می‌توانند مجوز اکران عمومی هم بگیرند اما زمانی که تهیه کننده‌ها دولتی هستند چطور یک فیلم مستند می‌تواند اکران عمومی بگیرد؟! تنها گاهی در جشنواره‌ها در یک تعداد سالن محدود فیلم‌های مستند به نمایش درمی آیند.
وی ادامه داد: بیش از ۹۰ درصد فیلم‌های مستند برای تلویزیون، مرکز گسترش و شهرداری است که به سفارش خودشان تولید می‌شود و خیلی از آن‌ها هم لیاقت اکران عمومی ندارند و به درد اکران عمومی نمی‌خورند. ورهرام با بیان اینکه همین سینمای ورشکسته مستند از سینمای بلند بر‌تر است، افزود: سرمایه پشت سینمای بلند است، چهره دارد و چرخه اقتصادی آن با مستند فرق می‌کند اما همین سینمای مستند ورشکسته ما به کل سینمای داستانیمان می‌ارزد و اهمیت بیشتری دارد. وی بیان کرد: فیلم خوب مستندی که ما بخواهیم آن را به اکران عمومی در بیاوریم خیلی کم است. یک سری از فیلم‌ها هم که زیر نظر ارشاد دچار ممیزی می‌شوند، بعضی فیلم‌ها مشکل ساختاری دارند و تکراری هستند و در تلویزیون نمایش داده شده‌اند و تلویزیون دوست ندارد که فیلم‌هایش در بیرون نمایش داده شود، در نتیجه عدم اکران عمومی فیلم‌های مستند به این مسایل برمی گردد نه اینکه یک سیستمی جلوی نمایش فیلم‌ها ایستاده و نگذارد که اکران شود.
ورهرام در خصوص اقدامات مرکز گسترش سینمای تجربی و مستند عنوان کرد: مرکز گسترش برای اکران فیلم‌های مستند تلاشی کرد اما تلاش آن بیشتر تبلیغاتی بود. فیلم‌ها در سینماهایی به نمایش درمی آمد که به درد نمایش نمی‌خورد و محل آن خوب نبود. اما می‌توان به همین شکل هم تداوم داشته باشد. الان فقط انجمن تهیه کنندگان است که چند سالی است به طور مستمر در خانه هنرمندان همه فیلمی را نشان می‌دهد اما خیلی از فیلم‌هایی که نشان می‌دهد واقع فیلم نیست و مستندی نیست که تماشاچی عام را جذب کند. وی ادامه داد: من فکر می‌کنم اگر هم برای فیلم‌های مستند نمایش سالنی بگیریم خیلی زود فیلم‌هایمان تمام می‌شود. این مستندساز در پاسخ به این سوال که آیا رییس سالن‌های سینمایی حاضر به نمایش فیلم‌های مستند در سینما‌هایشان هستند؟، گفت: برای آن‌ها فرقی نمی‌کند آن‌ها می‌خواهند بلیت خود را بفروشند. ما در بخش دولتی کم سینما نداریم به هر حال سینماهای حوزه و شهرداری برای دولت است و غیر خصوصی هستند و این‌ها می‌توانند این کار را انجام دهند‌‌‌ همان طور که یک سالی شهرداری یک سالنی را در اختیار انجمن تهیه کنندگان مستند قرار داد و چند فیلم نمایش داده شد اما مساله اینجا است که خیلی از فیلم‌های مستند قابل دیدن نیستند.
ورهرام با اشاره به اینکه مستندسازی یک مدیریت تولیدی می‌خواهد، گفت: این موضوع به شرایط تولید به صورت عام بر می‌گردد متاسفانه روی مستندسازی سرمایه گذاری نمی‌شود که جذابیت پیدا کند. کمتر از ۴۰ میلیون برای ساخت مستندسازی پرداخت می‌شود البته جدای از دو یا سه فیلمی که بودجه‌های خاص به آن‌ها تعلق می‌گیرد. کارگردان مستند بازار در اردهال با اشاره به مثالی صحبت‌های خود را اینگونه ادامه داد: مثلا تلویزیون ما کدام فیلم‌های مستند ایرانی را حتی در حد مستندهای افغانستان و ترکیه نشان داده است؟! اما مستندهای هلندی، انگلیسی، فرانسوی و امریکایی را این همه شبکه‌های دنیا نشان می‌دهند و به دلیل جذاب بودنشان مخاطب‌های زیادی هم دارند. ما هم می‌توانیم سالی ۱۰ فیلم مستند خوب داشته باشیم که قابلیت نمایش عمومی را داشته باشند که در شبکه‌های دیگر هم پخش شود اما متاسفانه سرمایه گذار خصوصی برای فیلم مستند وجود ندارد.
وی افزود: متاسفانه ما همین این ۱۰ فیلم مستند خوب را هم نداریم در عوض طبق آمار مسئولان سال هزار فیلم مستند در ایران تولید می‌شود؛ اما هیچکدام قابلیت یک بار دیدن را هم ندارند. ورهرام در پاسخ به این سوال که چرا برای موفقیت بیشتر فیلم‌های مستند از چهره‌های سینمایی استفاده نمی‌شود؟، توضیح داد: اولا مستندسازان در اصل فیلم‌هایشان هم موفق نیستند چه رسد به اینکه بخواهند از یک چهره هم استفاده کنند. هیچ بازیگر معروفی حاضر نمی‌شود مثلا در یک فیلم مستند به دنبال یک گوسفند بدود. در ثانی موضوع اصلی سرمایه گذاری است زیرا فیلمی که حداکثر با ۴۰ میلیون تومان بسته می‌شود باید در ۱۰ روز تمام شود. زمانی که شخصی در کشورهای خارجی ۱۰ میلیون دلار و ۲۰ میلیون دلار برای تولید یک مستند سرمایه گذاری می‌کند مشخص است که مخاطب بیشتری دارد.
وی ادامه داد: شما تیتراژ پایانی فیلم‌های مستند خارجی را نگاه کنید، ببینید چه عواملی پشت آن است، چقدر متخصص پشت یک فیلم است، حالا تیتراژ‌های ما را نگاه کنید مثلا نوشته با تشکر از قرچک ورامین، ثبت احوال قوچان و مردم خوب ایران! حالا شما فکر می‌کنید این فیلم می‌تواند نمایش عمومی داشته باشد؟! ورهرام افزود: ما یک مستند صنعتی درست نداریم که از شبکه مستند پخش شود اما همین شبکه مستند، فیلم نشان می‌دهد درباره ابر صنعت راجع به ماشین فراری و کارخانه‌هایی که موشک و کشتی می‌سازند. همین برنامه‌ها است که برای مردم جذابیت دارد.
این مستندساز در پایان با اشاره به این مطلب که ما در کشورمان حتی یک مجله تخصصی درباره فیلم مستند هم نداریم، گفت: در کل نمایش عمومی فیلم‌های مستند باید فراموش شود. همین که مرکزگسترش جشنواره فیلم‌های مستند می‌گذارد و یا گاهی انجمن تهیه کنندگان مستندی را نمایش می‌دهند باید خدا را شکر کنیم. این نمایش عمومی به هیچ جا نمی‌رسد و روز به روز هم بد‌تر می‌شود و رو به سراشیبی می‌رود.