عصر روز چهارشنبه (۱۵ مردادماه) و در آخرین روز از هفته فیلم مستند هند که در مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی برپا شده بود، فیلم مستند «بهادر، دلاور واقعی» ساخته «آدیتیا ست» در سالن سینماحقیقت به نمایش درآمد و مورد نقد و بررسی قرار گرفت.
به گزارش روابط عمومی مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی، آخرین روز از برنامه هفته فیلم مستند هند در حالی برگزار شد که آدیتیا ست (مستندساز هندی)، التفات شکری آذر (کار‌شناس سینمای هند)، بهمن نورایی (مجری و مترجم) و جمعی از علاقمندان سینمای مستند در سالن «سینماحقیقت» مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی گرد هم آمده بودند تا ضمن تماشای مستند بلند «بهادر، دلاور واقعی»، به بحث و بررسی پیرامون این فیلم و سینمای مستند هند بپردازند.
مستند «بهادر، دلاور واقعی» به زندگی شجاعانه مهاجران نپالی در بافت اجتماعی، اقتصادی و سیاسی هند و در مواجهه با بیماری مهلک ایدز می‌پردازد.
در ابتدای این نشست آدیتیا ست ضمن ارائه توضیحاتی پیرامون موضوع این مستند گفت: بین سال‌های ۲۰۰۴ تا ۲۰۰۵ سازمانی تحت عنوان بهداشت خانواده پروژه‌ای را برای کنترل بیماری در بین مهاجران نپالی اجرا کرد. این فیلم بخشی از یک مجموعه مستند رادیویی بود که به سفارش همین سازمان ساخته شد.
وی افزود: در حال حاضر اوضاع زندگی مهاجران نپالی بد‌تر از گذشته است، زیرا در مدت زمان کوتاهی تغییرات دولتی زیادی را در این کشور شاهد بودیم و تنها افرادی که ضرر کردند، همین مهاجران نپالی بودند که روز به روز هم به تعداد آن‌ها افزوده می‌شود.
سِت افزود: یکی از دلایل ساخت این مستند این بود که از زمان کودکی کارگران نپالی در خانه ما مشغول به کار بودند و حس مسئولیتی در من ایجاد شده بود. زمانی که مشغول ساخت این مستند بودم دریافتم که این بحران چقدر حاد شده است. به همین دلیل برای ساخت این مستند مصمم‌تر از قبل هم شدم.
این مستندساز هندی خاطرنشان کرد: تمام بودجه فیلم را شخصا تهیه کردم. نتیجه ۴ سال تصویربرداری، یک سال و نیم تدوین و جمع آوری ۶۰ ساعت راش، فیلمی است که شما مخاطبان ایرانی مشاهده کردید.
در ادامه این برنامه التفات شکری آذر (کار‌شناس سینمای هند) با طرح پرسشی اظهار داشت: علی رغم اینکه این فیلم یک مستند بوده اما قواعد یک فیلم بلند به طور مشخص در آن رعایت شده است، حال این ایده به خاطر نمایش آن در هند بوده که مخاطبان بیشتری پیدا کند و یا شیوه کار مستندسازان هندی بدین گونه است؟
آدیتیا ست در پاسخ گفت: زبان سینما همیشه یکسان است. فیلم داستانی، غیرداستانی، موزیکال و تجربی تفاوتی ندارند؛ مهم بنیان و پایه سینماست که همیشه یکسان می‌ماند.
وی تصریح کرد: به عنوان کارگردان بر خلاف شیوه سنتی و کلاسیک سینما، از نشانه‌های سینماحقیقت در این اثر استفاده کردم. بدین گونه که دو مهاجر واقعی را مقابل خود قرار دادم، مهاجرانی که به طور روزمره با مشکلاتی سروکار دارند و فیلم را از خلال مشکلات فراروی این دو کاراک‌تر جلو بردم.
او گفت: سعی کردم از ابتدا، نگاه تجربی از درون نسبت به این اثر داشته باشم، نه اینکه بخواهم مانند یک سوم شخص به موضوع فیلم نگاه کنم. البته در کنار استفاده از نشانه‌های سینماحقیقت، تداوم سینمای داستانی در این اثر هم به چشم می‌خورد. من تمام این موارد را به عنوان استراتژی و راهبرد به کار بردم، زیرا می‌خواستم این موضوع را به فیلمی قابل درک برای مخاطب عام تبدیل کنم.
در ادامه این نشست، شکری آذر عنوان کرد: شما به عنوان یک هندی ناچار هستید این موضوع را دراماتولوژی کنید و بدین صورت نمایش دهید. در این فیلم غیر از مقوله سیاست و بیماری ایدز، با انسان هندی هم سروکار داریم.
وی افزود: مستند «بهادر، دلاور واقعی» یک فیلم تلخ اما سرشار از معنویت است. این فیلم با یک سفر آغاز می‌شود و درست در همان زمان مراسمی اتفاق می‌افتد؛ این مراسم به معنی حضور در مقابل خدایگان است. در این میان خواننده به دلیل اعتقاد به دارما و کارما، از سرنوشت صحبت می‌کند.
این کار‌شناس سینمای هند ادامه داد: باید بگویم فیلم شما یک مستند موفق هندی است که با نگاه یک هندی ساخته شده است. در حقیقت هندی به جهان این گونه می‌نگرد و خیلی با واقعیت سر و کار ندارد، بلکه با حقیقت ارتباط دارد؛ بر خلاف غرب که حقیقت را به واقعیت تبدیل کرده، هندی از این عمل اجتناب می‌کند.
پیرو صحبت‌های شکری آذر، آدیتیا ست اظهار داشت: علت وجود این همه مشترکات و نشانه‌های هندی در فیلم من این است که اساسا هند و نپال هر دو فرهنگ هندو دارند، حتی نپالی‌ها خود را با عنوان پادشاهان هندوی هیمالیا خطاب می‌کنند.
وی یادآور شد: درباره مراسم هم باید بگویم که این مراسم به داشرا معروف است. داشرا معروف‌ترین جشنواره‌ای است که برای مردم نپال برگزار می‌شود و برای هندو‌ها هم جشنواره دیوالی برپا می‌شود. علت اینکه ایام خاص را بری فیلمبرداری کار انتخاب کردم این بود که در این ایام بیشترین مهاجرت بین دو کشور صورت می‌گیرد. تصویربرداری از این مراسم نیز کاملا اتفاقی بود و زمانی که دیدم مراسمی برگزار می‌شود تصمیم گرفتم آن را ضبط کنم.
شکری آذر در پایان صحبت‌های خود گفت: نکته‌ای که فیلم درباره بیماری ایدز مطرح می‌کند باعث می‌شود مخاطب بیشتر احساس همدردی داشته باشد تا اینکه دلسوزی کند. این فیلم تفاوت دیدگاه مردم هند را نشان می‌دهد. لذا درباره این بیماری کشنده هم نگاهی انسانی و درام دارند.
آدیتیا ست با تایید گفته‌های شکری آذر درباره عنوان این مستند افزود: بهادر در میان نپالی‌ها اسم بسیار رایجی است و نشان از شکوه و عظمت آن‌ها دارد. نکته دیگر اینکه نپالی‌ها حس اجتناب ناپذیری درباره بیماری ایدز دارند و همه این افراد می‌دانند که با مهاجرت ممکن است دچار این بیماری شوند، اما به دلیل بی‌سوادی اصلا متوجه آن نیستند!
وی افزود: علت اینکه مخاطب فیلم حس همدردی پیدا می‌کند و نگاه قضاوت مدار ندارد این است که توصیف همدردی به مراتب راحت‌تر از بیان قضاوت است. آن‌ها بیماری ایدز را جبر روزگار می‌دانند و به راحتی تسلیم این بیماری می‌شوند.
این مستندساز در پایان به ذکر توضیحاتی پیرامون سینمای مستند هند پرداخت و گفت: مانند هرجای دیگر کره زمین نقطه آغاز سینمای مستند هند هم متکی بر تبلیغ بود. سینمای مستند هند در سال‌های اولیه شکل گیری، در اختیار ثبت و ضبط اقدامات دولت بود. اولین فیلم‌های مستند هند مربوط به حضور انگلیسی‌ها در هند و تاج گذاری شاه جرج انگلستان است.
این مستندساز تصریح کرد: از سال ۱۹۴۷ و با روی کار آمدن دولت «نهرو» که نگاهی مردم سالار داشت، وضعیت کمی متفاوت شد.
«نهرو» احساس می‌کرد وظیفه دولت است که پیشرفت را به ملت تزریق کند. در همین راستا برنامه‌های تلویزیونی و رادیویی زیادی ساخته شد؛ اما متاسفانه مردم جامعه هرگز این تعریف و تمجیدی که در تلویزیون می‌دیدند را در زندگی شخصی و اجتماعی خود مشاهده نکردند. تا اینکه در اوایل دهه ۵۰ مردم متوجه این سبک بیهوده مستندسازی شدند و احساس کردند که باید رویکردی اتخاذ شود که حاشیه نشین‌ها به مقابل دوربین بیایند و کانون توجه رسانه‌ها قرار گیرند.
در سال ۱۹۶۰ فیلمی با دیدگاه مردمی در هند ساخته شد و باعث شد مردم از زندگی خود فیلم بسازند یا فیلم‌های زندگی خود را مشاهده کنند. بدین ترتیب سبک فیلمسازی تغییر کرد و قصه‌هایی که هارمونی بیشتری با فضای زندگی مردم عادی داشت، به تصویر کشیده شد که تا امروز هم ادامه دارد.
- گفتنی است که «هفته فیلم مستند هند» طی روزهای ۱۲ تا ۱۵ مردادماه ۱۳۹۳ در سالن سینماحقیقت مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی برپا شد و هفت فیلم مستند هندی به نمایش عمومی درآمد و با حضور «آدیتیا ست» مستندساز هندی، سینمای مستند هند نیز مورد تحلیل واقع شد.
