شنبه ی گذشته، دهم بهمن ماه، افتتاحیه ی اولین دوره ی آموزش تخصصی فیلم مردم شناسی در ایران با حضور اساتید و دانشجویان علاقمند به این حوزه در محل موسسه ی میراث فردا برگزار شد. در این افتتاحیه کارگردانان و مستند سازانی چون مهراد اسکویی، فرشاد فداییان و محمد تهامی ن‍ژاد همراه با محمدصادق دقتی نجد، فعال در حوزه انسان شناسی تصویری و مدیر موسسه ی میراث فردا حضور داشتند.
در ابتدای این جلسه محمد صادق دقتی نجد با بیان اینکه همزمان با اختراع سینما فیلم مردم نگاری نیز رقم خورد گفت:" در حالی که در جهان حدود سه یا چهار دوره ی مهم در سینمای مردم شناسی پشت سر گذاشته شده است، در ایران تلاش های پراکنده ای در رابطه با انسان شناسی تصویری صورت گرفته است و ما هنوز نتوانسته ایم در این زمینه موفقیت چندانی کسب کنیم و امیدواریم این کلاس ها بتواند در عملی شدن این رشته شرایط مطلوبی ایجاد کنند." مدیر موسسه ی میراث فردا در ادامه با اشاره به سابقه ی آموزش عکاسی و فیلمسازی مردم نگارانه در ایران، اولین فیلم تولید شده در ایران را فیلم"قالی شور ها" ساخته ی آقای"فرخ غفاری" دانست که در سال ۱۳۲۹ به سفارش ژان روش تولید شد. وی در ادامه افزود:" دوره ی آموزش عکس و فیلم مردم نگاری در ایران تنها در سال ۱۳۵۲ با همت مرحوم نادر افشار نادری برگزار شد؛ اما همزمان با تحولات اجتماعی و پیروزی انقلاب اسلامی ایران این جریان ناکام ماند و با گذشت زمان و از اواخر دهه ی ۷۰ با تدریس واحد های درسی انسان شناسی تصویری در دانشکده ی علوم اجتماعی دانشگاه تهران به تدریج به این مقوله توجه شد."
نویسنده ی کتاب قلمرو و موضوعات مردم نگاری در ادامه بیان کرد که ما در این حوزه با مفاهیم نامبهمی مانند انسان شناسی تصویری، فیلم مردم نگاری و فیلم مردم شناسی مواجه می شویم که قرار است دانشجویان در این دوره ی آموزشی به طور کامل با این واژه ها آشنا شوند.
دقتی نجد طول این دوره ی آموزشی را سه ترم متوالی دانست که به ترتیب شامل مباحث مبانی و روش ها، تکنیک و فنون فیلمسازی و اجرای پروژه عملی می شود و در مجموع ۱۱ ماه طول می کشد. مدیر موسسه ی میراث فردا در پایان با اشاره به تفاوت نگاه مردم شناس و مستندساز با بیان این که اولویت اصلی در نگاه یک مردم شناس واقعیت است، اساس کار مستند ساز را هنر دانست و اظهار داشت که ما در فیلم مردم شناسی سعی کرده ایم این دونوع نگاه را به هم نزدیک کنیم.
در ادامه محمد تهامی ن‍ژاد، فارغ التحصیل رشته ی سینما، پژوهشگر و مستندساز یکی از مشکلات اساسی دانشگاه های کشور را نبود ارتباط بین دو گروه دانشجویان و فارغ التحصیلان مردم شناسی و دانش آموختگان سینمایی دانست و اظهار امیدواری کرد این کلاس ها زمینه ای برای برقراری ارتباط بین این دو گروه ایجاد کند. وی در ادامه گفت:" زمانی این ارتباط رخ می دهد که هر گروه خواسته های طرف مقابل را بتواند بفهمد و در نتیجه به زبان های مشترکی برسند و ما امیدواریم که در این کلاس ها این زبان های مشترک شکل گیرد تا ارتباطی منطقی بین مردم نگاران و سینما گران رخ دهد."
در ادامه این جلسه مهرداد اسکویی، مستندساز ابراز کرد که به نظر من یک مستند ساز هیچ گاه در طول ساخت فیلم نمی تواند خود را حذف کند، چرا که به نظر او همواره فرد و نگاهش در طول ساخت فیلم حضور دارد. وی انسان شناسی را یک نظام نوشتاری دانست و در مورد چگونگی به تصویر کشیدن آن توسط سینما گفت که تا کنون تلاش های زیادی صورت گرفته است و ما همچنان درگیر یک مقوله تئوریک در مورد انسان شناسی تصویری هستیم و امیدواریم این کلاس ها راه را در این زمینه هموار کند.
کارگردان فیلم مستند دماغ به سبک ایرانی مهمترین دستاورد و مزیت این کلاس ها را وجود همزمان مردم شناسان و مستند سازان در یک مکان و نزدیکی این دو گروه به یکدیگر دانست. اسکویی در ادامه گفت:" جذابیت این کلاس ها برای من این است که در طول این دوره مستندسازان بیشتر به علم و مردم شناسان بیشتر به هنر نزدیک می شوند."
فرشاد فداییان، عکاس، مستند ساز و محقق نیز در مورد این کلاس های آموزشی گفت:" از آنجا که مردم شناسان به اندازه ی کافی با نظریه های مختلف آشنا هستند باید به تدریج کار تصویری را جایگزین نوشتن کنند تا با حوزه ی دیگری از زبان جهانی نیز آشنا شوند." وی گفت من بر این باور دارم که میان فیلمسازان و مردم شناسان نباید یک تعامل مکانیکی برقرار شود و ما نباید اصراری در برقراری این نوع تعامل داشته باشیم بلکه افراد، خود باید این ارتباط را ایجاد کنند و ما باید در پایان کار کنار آنها باشیم و به نظر من مشارکت واقعی همین است. وی در پایان افزود که افراد قبل از آشنایی با سینمای مستند باید با ملزومات بیانی سینما بطور عام آشنا شوند.
این جلسه حدود ساعت ۱۷ با پرسش و پاسخ دانشجویان خاتمه یافت و سپس اولین جلسه ی آموزش فیلم مردم نگاری با حضور فرهاد ورهرام آغاز به کار کرد.
