اولین نشست تخصصی سینمای مستند روز سه شنبه ۳ اسفند ماه با حضور جمعی از مستندسازان و پژوهشگران برگزار شد و در آن پیرامون زمینه‌ی فرهنگی و آئین مردم ایران، آسیای مرکزی و خاورمیانه از منظر سینمای مستند صحبت شد.
در این نشست، سینماگرانی چون محمدرضا اصلانی، شهرام درخشان، اسماعیل بنی‌ اردلان، محمد تهامی‌نژاد و شفیع آقامحمدیان مدیر مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی سخن گفتند. محمدرضا اصلانی در صحبتی کوتاه در ارتباط با سینمای مستند و نقش آن در تعاملات فرهنگی عنوان کرد: "راستش کمی از سخنرانی خسته شده‌ام، چراکه تابه‌حال هرچه گفتیم و شنیدیم باد هوا بوده است." وی یادآور شد: "به یاد دارم اوایل دهه‌ی ۷۰ وقتی بحث سینمای مستند به میان می‌آمد، حتی خود مدیران سینمایی می‌پرسیدند که سینمای مستند به چه دردی می‌خورد؟ در آن دوران من مطلبی به نام مرگ مستند نوشتم و در قالب آن به بحث درباره‌ی این موضوع پرداختم، اما اکنون پس از گذشت دو دهه هنوز این مباحث به هیچ نتیجه‌ای نرسیده و ما همچنان سرجای اولمان هستیم."
اصلانی با تاکید بر اینکه فیلم مستند هیچ نقشی در نظام تولید (چرخه‌ی دولتی یا آزاد) و سود خالص ملی ندارد، ادامه داد: ‌ "وقتی این سینما هیچ نقشی ندارد و بحث‌ها هم به هیچ نتیجه‌ای نمی‌رسد کمی به بنده حق بدهید که خسته‌تر از آن باشم که بخواهم دوباره این مسایل را مطرح کنم." این مستندساز در بخش دیگری از صحبت‌های خود به گستره‌ی وسیع زبان فارسی در دنیا اشاره کرد و افزود: "ما زبانی با این عظمت و گستردگی داریم، اما من متاسفم و نمی‌دانم چرا این‌ زبان را در آثار خود مورد استفاده قرار نمی‌دهیم؟ فیلمسازان و نهادهای مختلفی که در این زمینه فعال‌ هستند، هیچگاه به این موضوع توجه نداشته‌اند. جالب آنکه ما فرهنگستانی به نام زبان داریم اما این فرهنگستان تنها یک بنای چهل ستون، چهل پنجره است و حال اینگونه بی‌توجهی به این بنیان ملی واقعا جای تاسف دارد."
اصلانی در ادامه‌ی صحبت‌های خود اظهار کرد: "اکنون فیلم‌های مستند ساخته می‌شوند اما گویی برای هوا ساخته می‌شوند. در این شرایط چه تاثیری از این فیلم‌ها انتظار می‌رود؟ اکنون در این زمینه تنها چند جشنواره‌ی کلی وجود دارد که با توجه به اهداف مختلفی که در آن‌ها وجود دارد دیگر واقعا نمی‌دانیم نام آن‌ها را جشنواره بگذاریم یا عذاب‌واره؟ متاسفانه این بخش از سینما همواره دچار معضل کارکردی است و نهادهای دیگر حتی بر ضد این بخش سینما عمل می‌کنند." به عنوان مثال دانشگاه‌های ما پس از این همه سال هنوز رابطه‌ای مبهم و پس‌زننده با سینمای مستند دارند و نه سفارشی برای این سینما دارند و نه حتی کارکردهای آن را طلب می‌کنند. وقتی یک نهاد معتبر فرهنگی ما تا این اندازه عقب‌افتاده است دیگر چه انتظاری از کارکردهای سینمای مستند داریم؟"
وی با بیان اینکه وضعیت سینمای مستند در بخش‌های دیگری از جمله صنعت و اقتصاد هم به همین شکل است، ادامه داد:"به عنوان مثال در بخش صنعتی، سینمای مستند می‌تواند تفکر جامعه را شکل دهد، اما هیچ‌کس در این زمینه سفارشی نمی‌دهد و همه می‌خواهند که‌گاه با ساخت برخی آثار خود را مطرح کنند." اصلانی در پایان خاطرنشان کرد: "سینمای مستند خدمت‌گذار هیچ‌کس نیست و تنها در اختیار و خدمت موضوع خود قرار دارد. این سینما یک هنر ناب است که مدت‌هاست از حادثه بودن آن کاسته شده و در این سینما فیلم‌ها ساخته و به کنار گذاشته می‌شوند که این موضوع اکنون به یکی از نگرانی‌های بزرگ من در این سینما تبدیل شده است."
شهرام درخشان، مستندساز و محقق هم در این سمینار به صحبت درباره‌ی نقش خلیج‌فارس و دریای کاسپین به عنوان بستری تاریخی و اقتصادی پرداخت و عنوان کرد: "هنر را می‌توان ابزار گسترش و انتقال فرهنگ برشمرد و کشورهای دیگر در این زمینه اقدامات به‌سزایی انجام داده‌اند. پس اینکه چرا ما نمی‌توانیم از این ابزار بهره مناسب بگیریم امری است که جای تامل دارد."
وی ادامه داد: "این دغدغه باید در ذهن و اندیشه متولیان امر ایجاد شود، چراکه اکنون عمدتا به سینمای مستند به شکل سفارشی نگاه می‌شود و در قالب موارد کسانی در این زمینه سفارش می‌دهند که اغلب هیچ آشنایی با جنبه‌های عملی و هنری ندارند و تنها در پی اعمال نظرات مدیریتی هستند." درخشان با بیان اینکه بسیاری از مستندسازان طرح‌های متعددی برای پرداخت دارند و این طرح‌ها کمتر مورد حمایت قرار می‌گیرند، گفت:"گاه برای عدم حمایت از این طر‌ح‌ها دلایلی عقیدتی ـ سیاسی مطرح می‌شود. اکنون متاسفانه ابزار فرهنگ دست‌ افرادی افتاده که کمترین اطلاعی از سینما یا حتی فرهنگ ندارند و بدین‌ ترتیب نگاه‌های کوتاه مدت مدیریتی و این مساله به آفت‌هایی برای سینمای مستند تبدیل شده‌اند."
در بخشی دیگر از این نشست تخصصی، میزگردی با حضور تهامی‌نژاد، بنی اردلان و آقامحمدیان برگزار شد و در آن اسماعیل بنی اردلان (استاد دانشگاه) به تلاش‌های زنده‌یاد نادر افشار نادری در زمینه‌ ی سینمای مستند مردم‌ نگار اشاره کرد و گفت:"خوشبختانه سینمای مستند در کشور ما همواره به نوعی با مضامین علمی همراه بوده و از این بابت بسیار خوشنام است." وی در عین‌حال عنوان کرد:"متاسفانه به نظر می‌رسد سینمای ما از سینمای مستند فاصله‌ی بسیار گرفته یا از این سینما بهره نمی‌گیرد."
محمد تهامی‌نژاد هم در این نشست گفت:"سینمای مردم‌ نگار موظف است، درباره‌ی بخش‌های مختلف مردم به مطالعات موردی و پژوهش‌های دقیق بپردازد. لذا در فیلم‌های مستند باید به شیوه‌ای درست با واقعیت جلوی دوربین برخورد شود درحالی‌که در بسیاری فیلم‌ها کمتر پیش می‌آید که واقعیات از زبان و پنجره‌ی افرادی که در آن وضع قرار دارند، بیان شود. «وی در عین حال گفت:" گفته می‌شود که مستندساز در برابر برخی موارد اجتماع به گزینش می‌پردازد، اما واقعیت این است که در فیلم‌های مردم‌نگار ما هیچ گزینشی صورت نمی‌گیرد."
شفیع آقامحمدیان (مدیرعامل مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی) هم در این نشست به صحبتی کوتاه پرداخته و با تاکید بر لزوم بهره‌گیری از کار‌شناسان در زمینه فیلم‌های مستند، اظهار کرد:"اگر در این موارد از حضور کار‌شناسان استفاده نشود دیگر تشخیص سره از ناسره بسیار دشوار خواهد بود و در موارد متعدد واقعیات و خرافات به هم آمیخته می‌شود." وی همچنین توجه به لایه‌ی دوم آثار را از دیگر مسایل مهم برشمرد و افزود:"غربی‌ها اکنون توجه بسیاری به این لایه دارند و لازم است ما هم به این موضوع توجه داشته باشیم."
نشست تخصصی جشنواره‌ی کیش با سخنرانی اکبرعالمی، نادرمحقق، ارد عطارپورو اردشیر اروجی و نمایش فیلم فیروزه، امروز پنجشنبه از ساعت ۱۴ تا ۱۸ در محل خانه‌ی هنرمندان نیز برگزار خواهد شد.